1789 PITGAM
CAHIER DOLEANCES EN FLAMAND



Retour: revolution

Source: ADN C Reg FM 64

ETUDE DOCUMENT EN COURS
La paléographie et la traduction de cette acte peuvent être améliorées et je serais heureux de reçevoir des propositions.

P1
1-Memorie inhoudende de
Mémoire contenant les
2-clachten die mits desen syn
plaintes qui sont
3-doende de gemeene gerbruyckers
faites en commun par les fermiers
4-ende inwoonders der prochie ende
et les habitants de la paroisse et
5-heerlichede van Pitgam composerende
seigneurie de Pitgam composant
6-den derden staet geconvoqueert
le tiers état convoqués
7-ende vergaerdert hedent sesen wyntigsten
et assemblés ce jour le 26
8-den maent maerte duyst seven
mars 1789
9-hondert negen entachentig eene
une
10-heure naer noen in de ordinaire
heure de l'après midi dans la chambre
11-schepen camer desen prochie, alles
échevinale (de loi) de cette paroisse
12-in executie der brieven van syn
en exécution des lettres de sa
13-majesteyt een coninck van vranckyck
majesté le roi de France
14-gegeven tot versoutten den vier en
données à ? le 24
15-twyntigsten january duyst seven
janvier
16-hondert negenentachentig ende
1789 et
17-negenthiensten february daer naer
le 19 février suivant
18-ende het reglement daer op gevolgt
et le réglement qui s'ensuit
19-mitsgaeders uyt crachte van
également en vertu de
20-de ordonantie van den baillieu
de l'ordonnance du baillie
21-den cononcklycke baillage tot
du baillage royale à


P2
1-Belle van daete sevensten desen
Bailleul en date du 7 du mois
2-loopende maend, welcke
mois courant, lesquelles
3-clachten syn bestaende in
plaintes sont composées
4-t'gonne volgt.
comme il suit.

1°(ten eersten) 400000# Version française page 1 ligne 15

5-Ten eersteen sy beclaegen hun
En premier ils se plaignent
6-grootelyckx over hunne quote doende
fortement pour leur quote part faisant
7-het seventhienste in de somme van
le dix septième de la somme de
8-400000# pars~ die sy jaerelyckx
400000 livres parisis pour laquelle ils
9-moeten contribueren in de ontcosten
doivent contribuer annuellement au coût (frais)
10-der stede ende casselrie van Berghen
de la ville et chatellenie de Bergues
11-St Wcx, sonder van het magistraert
St Winoc sans avoir pu obtenir du magistrat
12-der geseyde stede ende casselrie
de la dite ville et chatellenie
13-eens te hebben konnen bekomen
une seule fois
14-de minste kennisse waer sy de selve
la moindre connaissance ou la même
15-somme geremploieert hebben, vraegd
somme est employée, nous demandons
16-men hun communicatie der casselrie
la communication des comptes de la châtellenie
17-rekenninge sy refuseren het
ce qui nous ayant été refusée
18-presenteert men requeste ten dien
à la fin on a présenté une requête
19-eynde aen den intendant men kregt
auprés de l'intendant sans jamais recevoir
20-geene apostille, op zoo eene
aucune apostille, aussi pour une
21-merkelycke somme men zoude moeten
si considérable somme on devrait
22-nochtans eenige voordeelen kennen
néanmoins pouvoir obtenir
23-bekomen op de gonne van hunne
quelques aménagements de la part de la
24-stede ende casselerie, t welcke wy tot
ville et chatellenie, lesquels n'ont pas encore compris
25-reden noch niet beseft en hebben
encore compris nos raisons (demandes)
*Note: Kregt de kreeg krijgen = recevoir, acquérir, avoir.


P3
1-vermits wy moeten jaerelyckx afdraegen
puisque nous devons annuellement indemniser
2-ende betaelen op ons eygen de
et payer notre propre
3-regie deser prochie die belopt by
régie? de cette paroisse qui se monte par
4-separatie tot 4000 ponden pars~
part à 4000 livres parisis
5-wy moeten sckerlyck wel ontcost syn
nous devons bien ? dépense
6-of van d'een ofte van d'andere.
d'une ou l'autre

2° Pensions curés vicaires coustre Version française page 3 ligne 7

7-Men belast ons te betaelen
On nous ordonne de payer
8-570# pars over pensionen van onzen heer
570 livres parisis pour les pensions de nos sieurs
9-pastoor capellaen ende coster, die wy
curés, vicaires, et coustre qui nous
10-meenen betaelt te moeten syn door
pensons payer au moyen de
11-de hooge thiende hessers ter oorsaecke
la haute dîme à cause
12-van hunne thienden, ten waere
de leur dîmes, (waer =marchandise denrée)?
13-tgonne van den coster over syn schoole,
ce du coustre pour son école
14-Waer in onze wet wel ons recht heft
ou est dans notre loi bien?? notre droit
15-willen vercoopen aen den heere deser
vendre aux sieurs de cette
16-prochie ons daer af een leen te maecken
paroisse un fief
17-ende ons te belasten van here? een huy
et nous payons pour lui une maison
18-ende pentioen te geven ende alsoo
et la pension à donner et aussi
19-door den hier daer af een erkennisse?
pour ?? à une reconnaissance
20-te heerschen die wy peysen niet (ou met)
à régner (dominer) que
21-schuldig te syn vermits wy particulierlyck
redevable puisque particulièrement nous
22-moeten betaelen zoo over de
devons payer aussi pour les
23-kerckelycke diensten als over syne
services liturgiques comme pour
24-leeringen ende schoole.
l'enseignement et l'école.

3° Nomination des gens de loi Version française page 2 ligne 11

25-Wy vynden ooch een groot abuys
Nous trouvons aussi un grand abus
26-in het verkiesen van wetheeren, die
dans le choix des gens de loi
27-gedaen wort door eenen agent in de
fait ? par un agent en

P4
1-absentie van den heere die geene de
l'absence du seigneur qui n'a pas la
2-minste kennisse en heeft van de
moindre connaissance des
3-sujeeten? vermits hy vriende is van
sujets? puisqu'il est ami??de
4-onze jurisdictie, den welcken
notre juridiction, lequel
5-waerschynclyck sujeeten kiest
vraisemblablement sujets? choisis?
6-gedregen voor syne interesten, zoo
se comporte pour leur propre intérêt
7-beyckt? by een faillite dat met
? par une faillite que avec
8-den heer syne pagter vergoed heeft
les sieurs fermiers ils ont dedommagé
9-ende de geprefereerde connecklycke
et la
10-penningen aen de prochie heeft laeten
à la paroisse ont permis
11-te betaelen tenues? als wanneer
a payer ? jusqu'à ce que
12-eenige geschillen rysen by
quelque contestations s'élévent
13-on weten theese? tusschen de wet ende
litiges entre loi et
14-particuliere soo daenig? al of die
particulier ? ? qui
15-raecken de eere ende reputatie
touche l'honneur et la réputation
16-van d'een ofte d'andere, men doet
de l'un ou l'autre, on fait
17-hun convenieren ten laste van de
de la
18-prochie ende men maecke hun wet
paroisse et on fait la loi des
19-heeren omme de eere van den
seigneurs pour la gloire (respect, reputation)
20-eenen ofte, den anderen te bewaeren
de l'un ou l'autre
21-ons? door aen te voorsien why wenschen
pourquoi on souhaite
22-dat de selve wetheeren sonden
que les mêmes hommes de loi soient
23-gecoosen syn van de gemeene
élus du peuple
24-prochiaenen tot een derde excedereen
de la paroisse jusqu'à un tiers au dessus
25-den noodigen nomber, omme door
du nombre nécessaire
26-den heere uyt de selve genaemt
nommé
27-te worden soo syne majesteyt sal
ainsi sa majesté


P5
1-gelieven te fixeren.
complaire plaire

4° Chasse Version française page 2 ligne 20

2-Wy en vynden ons geensints
Nous nous trouvons aucunement
3-gesoulageert maer wel belast, alle
soulagé mais bien (par contre)imposé tous
4-de artiekelen streckende tot baete (ou boete?)
les articles qui débouchent sur des amendes
5-die men bevrynd in de coustuyme
que se trouve dans la coutume
6-worden pointielelyck geobserveert de
sont strictement observés
7-selve alle politieque ordonnantie ten
de même (ainsi que)toutes les ordonnances politiques à
8-laste van t'gemeente men weirt onze
la fin sont à la charge du commun on nous prend nos
9-snaphaenen men scheet onze houden
fusils on tire nos chiens
10-op pretext van vergoudheyd, maer
sous prétexte de mais bien
11-meer ter oorsaecke van de plaisier en
davantage à cause des plaisirs
12-der jacht, vermits de honden der
de la chasse, etant donné que les chiens
13-jaegers daer aen mit suject en syn
des chasseurs n'y sont pas assujetis

5° Taxation des terres Version française page 2 ligne 25

14-In het estimerie de landen
Dans l'estimation de terres
15-onze jurisedictie men heeft ons
de notre juridiction on a
16-bevouden te moeten contribueren een
trouvé devoir contribuer pour un
17-seventhienste in de lasten der
dix septième à la dépense de la
18-casselerie, ende gebgekenny? de tyden
châtellenie, et ? du temps
19-groote veranderingen by gebragt
des grands changements ont été apporté
20-hebben in de landen wy wenschen
dans les terres nous souhaitons
21-datter soude eene niewe quote
que soit fait un nouveau
22-gemackt worden, want indien sy
cadastre, comme
23-soo wel daer aen voorsien hebben
aussi bien à cela prévu
24-als aen de waeteringe, van de opper-
comme pour les wateringues, les terres
25-landen tot twee derden minder te
hautes jusqu'à deux fois moins de
26-taxeren dan de nederlanden die
taxes pour les terres basses qui
27-generaelelyck d'helft minder in weirde
sont généralement moitié moindre en prix


P6
1-syn ende door de selve verdroucken
et pour la même dépense
2-worden wy souden alle reden
toute raison
3-hebben om? ons daer over grootelyck

4-te beelaegen als mede de bosch?
? ainsi que les taillis
5-landen die waer en baetelen half
terres qui
6-quaet ter oorsaecke dat is eertyds
à cause (motif)est jadis
7-van cleene weirde waeren wy
de petite valeur ? nous
8-versoucken dat de selve souden
requérons que la même
9-gepoint worden vol quaed beneffens
vol=entiertotal
10-de andere landen, vermits de selve
des autres terres, puisque
11-heden de meerste in weirde syn
en pâture

6° Navigation Version française voir page 3 ligne1

12-Naer alles rypelyck bemerckt
Après avoir tout mûrement considéré
13-te hebben en moeten wy geensints
nous devons aucunement
14-wysselen op de excessive costen der
changer le coût excessif de la
15-casselerie, vermits sy soo voorseing?
châtellenie, puisque
16--syn van brugghen alle te nemen
? des ponts comme à accepter ( ou recevoir)
17-die ten laste waeren van het ressit?
que le charge portée
18-en dat om te voordeelen dry a vier
pour le bénéfice de trois à quatre
19-persoonen hun der? stede ende belasten
personnes de leur ville et charger
20-1000 as 1200 landslieden onzen
1000 ou 1200 compatriotes de notre
21-jurisdictie, die met het sweet huis?
juridiction, qui
22-aenselyns? t'seventhienste moeten
? doivent dédommager le
23-vergoeden sonder het minste voordeel
dix septième sans le moindre avantage
24-daeraf te konnen bekonen op
de cela à savoir obtenir
25-die wel bekende daervaerd die
que bien
26-ons zoo daenig? avantageert, dat

27-men onze landen comt? te


P7
1-overstrouwen tot leveren waeter ons?
? jusqu'à fournir l'eau
2-4.5 a ses schepen te redden
4-5 a six échevins? à changer?
3-jaerelyckcx in de haeve van Berghen
annuellement dans le port de Bergues
4-te heer? het draegen der geseyde
le dit
5-brugghe by suputatie moet
pont par estimation doit
6-costen hondert flansche livers
coute 100 livres de flandre
7-t'elekens dater een schip passeert, ende
chaque fois qu'un navire passe, et
8-elcke visit de selve gelyck aen
chaque visite de même semblable à
9-onze waeteringe moet costen ten
nos wateringues doit coûter au
10-minsten dertig gelycke livers
moins trente même livres
11-sonder te begrypen het pentioen
non compris la pension
12-van den waetergraeve ofte waterkriegt?
du
13-gelyck aen ons dischmister ofte
de même pour notre ? ou
14-disch kriegt?


7° prix pour étalons, transport des grains
Version française voir page 3 ligne16


15-Zoo excessif synde de costen der
Aussi est excessif le cout de la
16-casselerie dat men doet contribueren
chatellenie auquel on nous fait contribuer
17-ons advenant int'cueren? der
notre proportion dans le
18-hengsten van onze van anders met
étalons de
19-bekent dat men suposeert dat
connu qu'on suppose que
20-het maer alleenelyck en streckt

21-om dagheuren te bekomen van
pour les journées
22-de zoo geseyden heerlycken disch,
de la ainsi dîte
23-men geeft ons politiquen dat wy
on ? notre politique que nous
24-met geene graenen en vermogen uyt
avec aucun grain
25-stadt te vertrecken zonder certificat
sans certificat
26-van t'comptoir ses traiten?, ten sy de
du comptoir


P8
1-gonne wel voorsien van gelt die

2-alsnucke? politiquen met en sonden

3-mogen afcoopen gelyck men
achat
4-nochtans daer af en gebruyck
cependant
5-maeke, want de dien het steptelyck

6-moet observeert syn men sonde
doit observé
7-nochte met gelt nochte daer son?

8-mogen passeren, maer men creert?

9-subdelegués die juge en partie syn

10-de welcke verscheyde chargen

11-besitten incompatible aen elckande?

12-zoo daenig? dat wie aen niemant en

13-konnen onze clachte bieden.


8° Solde des comptes des collecteurs Version française voir page 3 ligne24

14-Soo daenig syn oude be(w?)merthuyse?

15-dat men ons raept ten aenhooren
a écouter
16-onzer rekeninge by weleke claerelyk
notre compte par lequel
17-blycke dat onze prochie te vooren
preuve que notre paroisse auparavant
18-ende den ontfanger ten achteren count
et le receveur au compte arrière?
19-een somme van 8 a 9000# pars~
la somme de 8 à 9000 livres parisis
20-men doet hem selve niet purgeeren?
on doit
21-op t'pretext dat het is leggende ter
au pretexte qu'il est mis au greffe,
22-greffie, sulckx en mag niet wesen

23-of onze regie is interesseert of men

24-wil een gemeente belasten ten
commune ou communaux établi au
25-voordeele de gonnen die ons
profit de


P9
1-alreede mede uytter te noosackelyk?
déjà avec
2-gesteld heeft
a posé ou constitué

9° Gros décimateurs Version française voir page 4 ligne2

3-Wy observeren insgelyckx
Nous observons de même
4-hoe d'heeren hooghe t'hiendhessers?
comment les gros décimateurs
5-een acusienelycke somme innen
une forte? somme
6-ten laste van ons gemeente inde?
de notre communauté
7-dat men niet en weet, wat
weet = avis
8-advenante sy moeten contribueren
doivent contribuer
9-van hum els(f)ste in de lasten deser
de cette
10-casselrie boven onze regie die
chatellenie au dessus notre
11-van alles soo wy prysen het jock

12-van hunnen haer schudden
remuer ou secouer

10° Taxe pour salaires meuniers Version française voir page 3 ligne 7

10-Vermits by ons geen
Parce que pour nous aucun
14-reglement bekent en is nopens
reglement connu est "en place"? nopen =porter
15-het maelen? van verscheyde graenen
des différents grains
16-ende dat alle styllen gefixeert

17-syn by pryse van hunne

18-behoorter(n)?, wy wenschen insgelyckx
on souhaite ou désire également
19-dat men de molders een tarif
que soit donné un tarif aux
20-zoude geven van hunne
meuniers pour leur
21-winningen.
gain?

11° Respect coutume pour louage des fermes Version française voir page 4 ligne 10

22-De coustume deser prochie
La coutume de cette paroisse
23-ende heerlichede van Pitgam verbiet
et seigneurie de Pitgam interdit


P10
1-datter nemant en sal vermogen
que ? pourra
2-te gebruyckers twee hofpleckens
au fermier deux fermes
3-is? t'gonne nochtans in geen der

4-deele geobserveert en is vermits

5-verscheyde gebruyckers tot twee dry
différents locataires jusqu'à deux trois
6-a vier hofplecken
à quatre fermes

12° Afermage des biens de l'église Version française voir page 4 ligne 14

7-Wy versoucken dat alle
Nous demandons que tous les
8-de prochie goederen kercke ende
biens de l'église de la et
9-disch landen souden verpagt
ceux de la table des pauvres
10-worden publickelyck ter aulche den
soient affermés publiquement au plus offrant de
11-meestbiedenden. Den naersten in
dernier enrichisseur. Le plus proche en
12-conformeyte van de arresten hier
conformité de l'arrêt ici
13-op geenaneert
?

13°Suppression des pensions du bailly du greffier Version française voir page 4 ligne 17

14-Wy versouken noch datter
Nous demandons encore
15-van un voortaen meer geeen pentioen
que dorénavant plus aucune pension
16-en soude betaelt worden aen
soit payée
17-den Baillieu ende greffier deser
au bailli et greffier de cette
18-prochie, vermits sy van hun werck
paroisse, puisque leur travail
19-en vaccatiee particulierlyck
et vacations particulières
20-betaelt worden.
sont payés

14° Table des pauvres Version française voir page 4 ligne 21

21-Wat aengaet de administratie
Concernant l'administration


P11
1-van de taeffle der arme, wy
de la table des pauvres, nous
2-versoucken datter in toekomende
demandons
3-t'eleken jaere op seisheren? dag

4-sullen gecooren ende gestelt worden

5-vier dischmeesters ? het gemeente
quatre pauvrisseurs
6-de welcke elek op hunnen

7-gelenuiteer? den canton sullen

8-vorplegt worden dese administratie

9-door hun eygen te doen gratis
à faire gratis

15° Version française voir page 5 ligne 3

10-Wy versoucke insgelyckx
Nous demandons également
11-van un voortaen geene ?we meer
que désormais aucun ? plus
12-te moeten betaelen, noch ock van
à devoir payer, encore aussi
13-niemant geen te ontfangen ten sy
personne ou aucun ou nul a recevoir
14-alleenelyckx van persoonen woonende
seulement des personnes habitants
15-buyten ons ryck, zoo over
en dehors ?? ainsi pour
16-t'afcoopen van poorterie ofte andere
l'achat de bourgeoisie ou autres
17-civiliteyten, succession van goederen
civilités, succession des biens
18-gelegen onder andere casselerie
situés dans d'autre châtellenie
19-alwaer men niet sujeten is aen
ou
20-de civiliteyt als vercoopinge der
de civilité comme de même
21-selve.
la vente

16° Ouverture chasse Version française voir page 5 ligne 5

22-Men bemerckt alhier noch
On observe ici encore un
23-een groot abuys al te langhe gicolloreert?
un grand abus a la longueur ?


P12
1-Van eenen jaegher twee ofte meer
d'un chasseur deux ou plus
2-die voor? ende naer het hopenen?
qui? et pour l'ouverture
3-van de jaght de graenen door loopen
de la chasse pour courir dans les grains
4-gaeten maeken in de haegen ende
faire des trous dans les haies et
5-diergelycke onbelaenielycke zaecken
semblable ? affaires
6-bedryven men laet hun gerest
opérations on tarde leur
7-en men boet hun niet, selfs isen?

8-eenen particulieren die sy beselening?

9-vynd door hun bedryf, die hun
trouver pour leur acte
10-daerop geel aens pieken? sy worden

11-op s'faut grootelyckx geen maner
grossiérement sans manière?
12-ende quartlelyck geen? woort, maer
et , mais
13-indien men maer alleenelyck een
si on uniquement in
14-calf in de straeten en vynd het
un veau dans les chemins? trouve?
15-woid? terstond? in t'schot gejaegen
? ? dans le coup de feu
16-ende de boete woord geint? ten
et l'amende
17-coste van de gonne die het
coût de ceci
18-aengaed?, alwaer het de oorsaecke
ou le motif (ou cause)
19-van de jaegers door het breeken
des chasseurs pour la démolition
20-van haeghen open laeten van
des haies
21-bailleu? ofte heeken, om dust

22-dat het gemmelyck? mannen

23-van conditie syn aen wie den?


P13
1-officier publicq dependeert
officier public

17° Dépot fumier engrais pour exportation Version française voir page 5 ligne 17

2-Alhier moet noch geobserveert
Ici nous devons encore observé
3-worden dat d'heeren van het
que les seigneurs de la
4-magistraet der stede van Berghen
magistrature de la ville de Bergues
5-in pagte houden verscheyde partien
en bail tiennent plusieurs parties
6-land gelegen buyten stad, ten
de terre situées en dehors de la ville, au
7-grooten pryse, dienende tot lassen
prix fort, servant à ?
8-ende deposeren mesch clack en
et déposer fumier chaux et
9-andere beleringen? waer in wy
autre ? marchandise pour lequel nous devons
10-ock ons seventhienste moeten
aussi contibuer pour dix septième
11-contribueren, sonder nochtans daer
dix septième, sans toutefois
12-af eenig profit nochte avantagie
en tirer quelques profits ou
13-te trecken ter contrarie t'selve
avantage au contraire le même
14-alsoo vergaedert ende gedeposeert
aussi rassemblé et déposé
15-syne engageert de vrandelingen

16-t'selve te konnen coopen ende

17-vertransporteren, gelyck men daegelyckx

18-sies? gebeuren door personen

19-woonende onder het keyser ryck?, die
habitant sous la
20-nochtans verbied? den uytganck

21-der graenen, sulckx dat sy ons vet?

22-trecken, in beleoten? de avantagien

23-die wy souden konnen treecken van

24-hunne strecke


P14
18° Administration des procédures

1-Word eyndeligen noch?
Finalement nous observons
2-geboserveert het groot ende
encore le grand et
3-merckelyck abuys nopende
considérable abus concernant
4-beleiden der procedee(u)re by
l'administration des procédures par
5-exempt twee persoonen in
seulement? deux personnes? au
6-verschit mede process? gevallen
choix avec gevallen = arriver ou choir)
7-synde t'sy ons? eene zaecke van
une affaire de
8-cleene ofte groote weirde, ende dat
petite ou grande valeur et que
9-den eenen ofte den anderen
d'une ou l'autre
10-besmet is met en geest van
est corrompue avec un esprit de
11-chicane, uyt faveur van delayen? die
chicane
12-de wetten hun coestumen sonder

13-maegte, hy goet syne tegen partie

14-zoo verre aen?seren tot dat sy

15-sonewillen? gernueert? word ende sy

16-selven oock de oorsaecke en komt

17-noch met alleenelyck voort door
encore avec seulement
18-de lengte van den stie? de procedure
la longueur des ? des procédures
19-die nochtans te veele faveeren
qui néanmoins (toutefois cependant) favorise? beaucoup (considérablement)
20-accordiert aen den gonnen willende
désirant (willen = vouloir , souhaiter, désirer)
21-chicanneren, maer ock al te
, mais aussi
22-dickwile door negligaetie van
souvent par négligence des
23-advoceten en procureur der
avocats et procureur de la
24-partie ofte andere persoonen den?
partie ou d'autres personnes


P15
1-mre? e lesoiguerende men soude
on
2-wenschen van hier in ock eene
souhaiterait ici aussi une
3-reforme te hebben op dat en
reforme
4-toe komende de saecken van verschil
future la (zaek =chose, affaire,cause) cause de disparité
5-in minder? tyd konnen gedeudeert

6-worden.


7-wy inwoorderes ende gebruyckers
Nous habitants et fermiers ( locataires)
8-voorseyd alhier onderschreven
sus-dit ici signataires
9-duiven? verhopen dat alle de
? espérons que tous les
10-abuysen hiervooren sullen
abus ci-dessus seront
11-wesen geredressiert desen
redréssés le
12-sesentwyengsten maerte duyst
27 mars 1789
13-seven hondert negenenachentig


Note: Dans le texte flamand il n'y a pas mention que Pitgam soit déclaré indépendante qui se trouve Dépost page 6 ligne 1de la version française

Début signatures


P16
SIGNATURES

P17
Fin signatures

Page créée par Stevenoot pierrele 20/01/16.